هامون که به عنوان بزرگترین دریاچه آب شیرین فلات ایران و هفتمین تالاب بین المللی جهان، روزگاری منشأ خیر و برکت سیستان و بلوچستان بود، امروز منشأ آلودگی زیست محیطی این استان شده و گرفتار خشکسالی است و دیگر خبری از آب‌های روان تالاب هامون نیست.

آواز دلنشین پرندگان و نسیم ملایمی که از میان گندم زارهای سیستان و نیزارهای تالاب هامون شور و نشاط را برای مردمان این مرز وبوم به ارمغان می ‌آورد سالهاست که جای خود را به زوزه‌ها‌ و فریادهای بی پژواک توفان و گرد و غبار داده است.

سازمان محیط زیست در این میان هنوز اقدامی انجام نداده است و به نظر می رسد باید ابتکاری فراتر از مصاحبه با عاملان فتنه انجام داده شود.

شنیدن دردهای هامون گوش شنوا می خواهد!

اکنون توفان‌ها‌ی ویرانگر با بادهایی که بیش از 160 روز میهمان ناخوانده این دیار شده اند لالایی مرگ هامون را در غربت و غریبی سر می دهند و مردمان صبور و غیور این خطه از کشور را گریبان گیر بیماری هایی همچون سل کرده است. از اینرو است که گرد و غباری که از داخل افغانستان و سایرنقاط این کشور راهی بستر خشک هامون می شود، بیماری را بر سر اهالی و ساکنان این منطقه فرو پاشیده است.

مردمی که برای بقای حیات و آشتی با طبیعت تاکنون به هر دری زده‌اند، نماز باران خواندند و با اینکه شغل اصلی آنها دامداری و صیادی بود آن را رها کرده، دام هایشان را قربانی کردند و دیگر به صید ماهی نرفتند تا اوضاع زیست محیطی محل اقامتشان از این اسف بار تر نشود.

آری! دردها و سختی های وارد شده بر مردم سیستان را باید از زبان خودشان شنید. زیرا چه کسی می داند نفس کشیدن در هوای طوفانی و مملو از شن هامون چه بلایی را در سلامتی، زندگی و اشتغال و... مردمان آن دیار آورده است؟ چه کسی می داند قریب به 19 سال است که خشکسالی امان مردم را بریده است و وعده های محقق نشده برخی از مسئولان نمکی است بر زخم ها و لبهای خشکیده این مردم که گویا به فراموشی سپرده شده اند؟ آری! شنیدن دردهای آنان گوش شنوایی می خواهد که این روزها کمتر کسی حاضراست به آن دیار سفر کند و سلامتی اش را به خطر بیندازد؟

این روزها که حال و هوای این خطه از کشور را از طریق رسانه ها مشاهده می کنیم به وضوح می بینیم که صدها روستای سیستان در معرض شن‌های روان قرار دارند و عرصه زندگی بر مردم آن دیار تنگ شده، حتی به دلیل توفان شدید و وزش توفان شن با سرعت بیش از 120 کیلومتر در ساعت، کار امدادرسانی به محاصره‌شدگان هم با دشواری مواجه شده است.

آری! اینگونه است قصه خشکیدگی هامون، هامونی با پهنه 560 هزار هکتاری که این روزها به برکه‌ای کوچک تبدیل شده و آنقدر شور شده که نه تنها بینایی مهمانانش را گرفته بلکه چشم دوستداران و مدعیان محیط زیست را هم کور کرده‌است و اگربه همین منوال پیش برود و مسئولین چاره ای عملی و واقعی برای هفتمین تالاب بین المللی جهان"تالاب بین المللی هامون" نیندیشند و وعده های پشت گوش انداخته خود را عملی نکنند شاید اتفاق دهانه غلامان برای سیستان هم تکرار شود و در سال های آینده کهنه بادی کشف منطقه ای به نام سیستان را برای مردمان آن زمان به ارمغان بیاورد چرا که با گذر زمان روز به روز شن های روان خانه ها و کاشانه های مردم را به زیر خاک می برد.

وعده‌های به زمین مانده مسئولین

در 29 فروردین ماه امسال رئیس‌‌جمهور افغانستان"محمد اشرف غنی" در سفرخود به ایران، با اعلام آمادگی این کشور برای آغاز مطالعه و بررسی چرایی خشک‌شدن هامون و همچنین چگونگی احیا و برگشت آن به شرایط گذشته، اعلام کرد: «لازم است تیمی تخصصی به‌صورت مشترک از دو کشور، برنامه‌ای جداگانه از سلسله اقداماتی را که دو کشور ایران و افغانستان باید به‌صورت ضرب‌الاجل برای جلوگیری از تخریب بیشتر تالاب بین‌المللی هامون انجام دهند، تهیه و تدوین و به دو کشور ارائه کنند.»

اشرف غنی همچنین با اعلام آمادگی برای ایجاد چارچوب همکاری‌های کلی به‌منظور حفظ محیط ‌زیست در کشور و منطقه، گفت: «با توجه به مشکلات ناشی از تغییرات آب‌وهوا و اقلیم که منجر به خشک‌شدن باغ‌ها و جنگل‌های افغانستان شده است، این کشور آماده هر نوع اقدام و همکاری در زمینه حفاظت و احیای آبگیرها و تالاب‌هاست.»

در همین زمینه رئیس سازمان محیط زیست کشور "معصومه ابتکار" در رابطه با دیدار خود با رئیس‌جمهور افغانستان و مسائل مطرح‌شده در آن دیدار، جزئیاتی را مطرح کرده بود و در‌این ‌باره گفته بود: «ما در ارتباط با همکاری‌های مشترک با کشور و مردم افغانستان درباره موضوع تالاب بین‌المللی هامون، برنامه‌های زیادی داریم . در مذاکرات رسمی‌ای که با آقای اشرف غنی، رئیس‌جمهور افغانستان، داشتیم پیشنهاد دادیم که یک کارگروه مشترک برای احیای تالاب بین‌المللی هامون، که یک تالاب بسیار ارزشمند برای زندگی مردم منطقه چه در افغانستان و چه در ایران است، تشکیل شود، چراکه معتقدیم اگر این تالاب احیا شود بر کشاورزی و معیشت و دامداری آنها تأثیر دارد و می‌تواند به لحاظ گردشگری نیز به یک جاذبه خوب تبدیل شود و خودبه‌خود خواهد توانست امنیت این منطقه را تأمین کند و سطح آن را بالا ببرد.این بحث‌هایی بود که با رئیس‌جمهور افغانستان مطرح کردیم و آقای غنی هم از آن استقبال کردند و ما انتظار داریم و امیدواریم این کارگروه زودتر تشیکل شود».

حال با گذشت بیش از 100 روز از این قول و قرار ها هنوز که هنوز است هیچ خبری برای بهبود اوضاع این منطقه شنیده نشد و اوضاع سیستان روز به روز بدتر می شود.

در این راستا فرماندار ویژه زابل در گفت و گوی تلفنی با خبرنگار زاهدانه در خصوص طوفان، بادها و حرکت شن های روان، اظهار داشت: بروز این پدیده ریشه ای تاریخی در سیستان دارد که ریزگردها و طوفان ها از قرن ها قبل در این منطقه وجود داشته، اما در شرایط خشکسالی شدت آن به علت گرما و کاهش رطوبت هوا بیشترو طولانی تر شده است.

هوشنگ ناظری افزود: بر اثر این خشکسالی ها بستر هامون خشک شده، از اینرو تردد در سرتا سر هامون در این مدت زمان باعث می شود که بافت خاک از هم بپاشد و از آنجایی که کف دریاچه رس است با اندک بادی که می وزد ریزگردها و ریزدانه ها در هوا معلق می شوند و در این هنگام با به حرکت در آمدن ریز گردها مشکلات زیادی سلامتی مردم در این منطقه را تهدید می کند.

سیستان بیشترین آمار مبتلایان به سل را دارد

وی از عمده این مشکلات را شیوع بیماری تنفسی عنوان کرد و گفت: بیماری های گوش، حلق و بینی از دیگر بیماری هایی است که به هنگام وجود ریزگردها سلامت افراد را به خطر می اندازد.

این مسئول با بیان اینکه در حال حاضر بیشترین آمار سل را شهرستان زابل بخود اختصاص داده است، بیان کرد: بیماری سل به علت وجود ریزگردها و شرایط بد آب و هوایی است که در واقع وزش ریزگردها و ذرات خاک و باد باعث تکثیر این میکروب در سطح منطقه شده است.

ناظری بروز مشکلات سوء تغذیه در منطقه را یکی دیگر از مشکلات مردم سیستان در هنگام بروز این پدیده عنوان کرد و ادامه داد: در زمان اوج طوفان تعداد افرادی که بیماری تنفسی و قلبی دارند و یا عده ای که دچار بیماری های چشم و گوش، حلق و بینی و انحلال تنفسی می شوند زیاد است از همین رو در این طیف زمانی آمار مراجعه کنندگان به بیمارستان ها و مراکز درمانی شهری و روستایی در این روزها افزایش پیدا می کند.

طوفان زیرساخت های شهری سیستان را دچار خسارت می کند

فرماندار ویژه زابل در خصوص اثرات مخرب طوفان در این منطقه اظهار داشت: وقوع پدیده طوفان زیرساخت های منطقه سیستان را دچار خسارت های زیادی می کند. به نحوی که برآوردهایی که بعد از هر طوفانی انجام می گیرد گویای خسارت در بخش های مخابرات، برق، مزارع کشاورزی است.

وی تصریح کرد: خسارت های بوجود آمده در محورهای مواصلاتی هم بالا است و با انسداد و مسدود شدن راه های ارتباطی مشکلات زیادی هم در بخش های اقتصادی و اجتماعی بوجود می آید و هم هزینه های هنگفتی را برای دولت در پی دارد.

ناظری راهکار اساسی برای مقابله با این معضلات و جلوگیری از حرکت شن های روان و ریزگردها، مهار کانون های بحرانی در داخل کشور و بستر دریاچه هامون و همچنین افغانستان عنوان کرد و گفت: باشناسایی این کانون ها در مناطق نامبرده شده باید علت را از ریشه حل کنیم و با مهار و تفکیک کردن این کانون ها ریز گردها را به شکل مکانیکی یا بیولوژیکی در راس کار قرار دهیم تا در زمان وقوع طوفان و باد شاهد حرکت ریزگردها و شن های روان نباشیم.

وی در تکمیل این مطلب افزود: برای کانون های بحرانی در افغانستان هم باید از طریق مجامع بین المللی، رایزنی های وزارت امور خارجه، وزارت نیرو و سازمان حفاظت محیط زیست بتوانیم یک سری فعالیت هایی را در خاک منطقه داشته باشیم تا این معضل رفع شود.

اقدامات و مطالبات انجام شده در خصوص تثبیت شن های روان در منطقه

این مسئول خاطر نشان کرد: فعالیتهای زیادی در این خصوص از بعد از پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون انجام شده است که نمونه آن مالچ ماشی، تثبیت شیمیایی یا درختکاری و نهالکاری در مناطق مختلف این استان می باشد.

ناظری در رابطه با بحث تثبیت شنهای روان و ریزگردها بیان کرد: در این خصوص باید کار هدفمند و مستمری را برنامه ریزی کرد، اینکه به شکل مقطعی شروع به کار کنیم و بعد از مدتی کار را تعطیل کنیم خوب قطعا مالچ و تغییرات بیولوژیکی کارآیی خود را از دست می دهند و نتیجه موثری مشاهده نخواهیم کرد.

وی افزود: در این زمینه هم اکنون در قالب طرحی جامع برنامه ریزی و کارها شروع شده و گروه هایی متشکل از سازمان محیط زیست کشور، سازمان جنگل ها و منابع طبیعی ومراتع با دستور استاندار استان پیگر این موضوع هستند و یک تیم با کارشکنی ایجاد شده که در این راستا دفتر مرکز مهار ریزگردها با سازمان حفاظت محیط زیست و همکاری دانشگاه ها و مراکزعلمی حضور دارند تا کانون های بحران را در مناطق مختلف چه در افغانستان چه داخل خاک ایران در بستر دریاچه هامون یا مناطق دیگر سیستان شناسایی کنند و بعد از آن راهکارها و پروژه هایی را تعریف کنند.

فرماندار ویژه زابل ادامه داد: تنها راه مقابله با ریزگردها و حرکت شن های روان، مهار این مراکز و کانون ها است و تا زمانی که کانون های بحران را تثبیت نکنیم هرکار دیگری هم در پایین دست انجام دهیم فایده ای ندارد چون به شکل مسکنی است و نتیجه ای نخواهد داشت.

وی در تکمیل صحبت های خود اذعان کرد: این طرح در قالب حدود بیست پروژه تعریف شده که شامل پروژه های متفاوت از بستر تالاب، بستر رود خانه ها، سواحل دریاچه، بادشکن اطراف مزارع، بادشکن های اطراف روستا، کمربندهای سبز شهرها و تثبیت شیمیایی و بیولوژیک کانونهای بحرانی و... است که باشناسایی و اولویت بندی شدن مهار خواهند شد.

ناظری یکی از اساسی ترین راهکارها را تعامل با کشور افغاستان نام برد و گفت: اگر نقش کشور افغانستان را در این قضایا کمرنگ جلوه دهیم باز هم نتیجه ای نخواهیم گرفت زیراچند کانون های اصلی از شن های روان و ریزگردها در داخل خاک افغانستان است.

وی به سفر رییس جمهور افغانستان به ایران اشاره کرد و گفت: در این سفر با جلسه ای که با حضور رییس سازمان محیط زیست کشور: معصومه ابتکار" و استاندار استان و سایر مسئولین برگزار شد، قول همکاری در این زمینه داده شد تا در آینده بتوانند با پروژه ها مشترکی این کار را در سطح منطقه انجام دهند، لذا با این حرکت های مستمر و دیپلماتیک و گنجینه ای قطعا مسئله حذف و تثبیت شن های روان به نتیجه خواهد رسید و کاهش پیدا می کند.

ناظری تاکید کرد: اگر این اهداف و برنامه ریزی ها به شکل مستمری ادامه داشته باشد در بازه زمانی 5 تا 10 ساله مشکل ریزگردها به طور اساسی حل خواهد شد.

روند فیزیکی مرکز درمانی تنفسی در سیستان

فرماندار ویژه زابل خاطر نشان کرد: برای آماده سازی مرکز درمانی تنفسی اعتباری به میزان 7میلیارد تومان از محل ماده 180به دستور استاندار تخصیص داده شده و هم اکنون این پروژه روند فیزیکی 30 درصدی داشته است که تا پایان شهریور ماه سقف آن زده می شود و تا پایان مهر ماه امسال نیز موتورخانه آن به اتمام می رسد که امیدوار هستیم این مرکز درمانی تا پایان سال آینده به بهره برداری برسد.

حق آبه تالاب بین المللی هامون چه شد؟

فرماندار ویژه زابل دو حق آبه در این منطقه را حق آبه هیرمند و حق آبه تالاب بین المللی هامون عنوان کرد و گفت: از آنجایی که تالاب هامون جزو تالاب های شناخته شده و مصوب کنوانسیون رامسر است بحث حق آبه آن نیز یک موضوع بین المللی است که براساس قوانین بین المللی و مجامع بین المللی کشورهایی که تامین کننده آب تالاب ها هستند خصوصاوقتی تالاب در کشور دیگری قرار می گیرد ومنابع اصلی و سرچشمه آن در کشور دیگری است آن کشورها متحد هستند که آب را به حقابه تالاب ها بدهند.

ناظری بیان کرد: در این زمینه تلاش هایی در حال حاضر پیگیری است که امیدواریم با استقرار دولت جدید افغانستان و سفری که رییس جهمورافغانستان به ایران داشت به قول هایی که جهت همکاری دادند، عمل کنند و برای بهبود این اوضاع هییت های کارشناسی تشکیل شود و تعاملات بین دوکشور بیشتر شود، همچنین کشورها به تعهدات خود عمل کنند و حق آبه را به هامون بدهند.

وی در خصوص حق آبه هیرمند نیز افزود: حقابه هیرمند هم در واقع براساس قرار پروتکل سال1350 بسته شد و براساس آن باید یک میزان آب مشخص را در ماههای مشخص به میزان مشخص به ما تحویل دهند که امید است این مورد هم اجرایی شود.

ورود سیلاب های موقتی علاج خشکی لبهای هامون نیست

این مسئول با بیان اینکه ورود این گونه سیلاب ها مقطعی است، اظهار داشت: برآوردهایی که هیرمند در زمان آب آوری و سیلابی داشته بیش از 13میلیارد متر مکعب بوده و در شرایط نرمال نزدیک به 5میلیارد متر مکعب آب آور بوده است.

ناظری خاطر نشان کرد: ورود این آبهای مقطعی که آنچنان چشمگیر هم نیست مانند یک مُسکن عمل می کند و از آنجایی که سطح دریاچه و تالاب هامون گسترده است و حدود 5هزار و 600 کیلومتر بستر آن است این آب با این میزان بخش کوچکی از تالاب را فرا می گیرد که باز هم خوب است اما مشکل اصلی را حل نمی کند و مانند مُسکن برای هامون قلمداد می شود.

بیش از 800 نفر از مردم سیستان راهی بیمارستان شدند

هم اکنون نیز با گذشت چند روز از توفان شدید شن در منطقه سیستان هیچ راه حل مناسبی برای نجات مردم این منطقه اندیشیده نشده است و تا کنون 884 نفر از مردم سیستان جهت درمان به بیمارستان ها و مراکز درمانی این منطقه مراجعه کرده اند.

در این زمینه رییس دانشگاه علوم پزشکی زابل"علی اکبر نصیری" آخرین آمار بیماران ناشی از طوفان گرد و خاک اخیر سیستان را تا ساعت 8 صبح روز چهارشنبه 21 مرداد ماه امسال 884 نفر اعلام کرده بود که از این تعداد 70 نفر در بیمارستان‎ها بستری و تعداد 814 نفر به صورت سرپایی درمان شدند.

وی خشک شدن تالاب هامون را عامل اصلی طوفان های اخیر دانست و افزود: تمام اورژانس ها و مراکز درمانی دانشگاه علوم پزشکی زابل آماده ارایه خدمات درمانی به بیماران تنفسی هستند.

این مسئول ادامه داد: مشکلات قلبی، چشم، تنفسی و همچنین حوادث ترافیکی موجب مراجعه به مراکز فوق بوده است.

مدیر کل محیط زیست استان: سیلاب کم سابقه مردادماه تالاب هامون را جان تازه ای بخشید

در حالی که طوفان گرد و خاک که در روز های اخیر 884 نفر از مردم سیستان را راهی مراکز درمانی و بیمارستان ها کرده بود سرانجام سیلاب هایی که امداد غیبی بودند به کمک مردم سیستان شتافتند و از شدت ریزگردها در این منطقه کاستند.

بعد از گذشت چند روز از طوفان وگردو غبار که نفس همه را به شماره انداخته بود ورود آب به تالاب هامون باعث خوشحالی مردم سیستان شد که در این زمینه مدیرکل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان اظهار داشت: بارندگی های چند روز اخیر و به راه افتادن سیلاب در کشور همسایه باعث شد تا آب وارد تالاب هامون شود.

محمودی با بیان اینکه سیلاب کم سابقه مردادماه تالاب هامون را جان تازه ای بخشید، افزود: سیلاب ورودی به تالاب هامون با متوسط دبی 20 متر مکعب بخشهای از تالاب هامون را دربرگرفته که مهمترین قسمتهای آن می توان به لورگ باغ و هامون هیرمند اشاره کرده که از مراکز عمده ایجاد ریزگرد در منطقه هستند.

وی گفت: ورود سیلاب و کنترل ریزگردها با توجه به وجود بادهای 120 روز سیستان و همچنین طوفانهای چند روز اخیر در کنترل و تعدیل آب و هوای منطقه نقش بسزایی داشته است و توانسته مراکز ریزگرد یاد شده را به خوبی مهار نماید.

این مسئول بیان کرد: سیلاب در مرداد ماه بسیار کم سابقه بوده و با توجه به ورود سیلاب های زمستان گذشته به تالاب و آبگیری برخی از مناطق و با توجه به مطالعات و اقدامات عمرانی انجام شده برای کنترل و نگهداشت آب می توان بعد از گذشت سالها خشکسالی در بیشتر یا تمام سال در تالاب هامون آب داشته باشیم که این موضوع بسیاری از معظلات و تهدیدات منطقه مانند ریزگردها را مهار، وکشاورزی و ... را احیا خواهد کرد.

مدیرکل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان خاطر نشان کرد: ورود سیلاب مردادماه با دبی 20 متر مکعب بر ثانیه و آبگیری بخشهای زیاد از تالاب و اجرای پروژه های عمرانی و هدایت دقیق آب می تواند زمان نهگداشت آب و زندگی در تالاب را احتمالا به سیلاب زمستان آینده وصل نماید و این اتفاقی است که پس از دو دهه خشکسالی برای اولین بار و با احتمال بالا اتفاق خواهد افتاده و می تواند مسئله احیای تالاب هامون را با سرعتی بیش از حد انتظار به پیش ببرد.

اصلا سیلابی در کار نبوده است!کدام سیلاب؟

هنوز از ادعای مدیر کل محیط زیست زمانی نگذشته بود که واکنشهایی نسبت به این ادعا مطرح شد.

یک مسئول در امور آب در واکنش به ادعای مدیرکل محیط زیست سیستان و بلوچستان در مورد ورود سیلاب از افغانستان به تالاب هامون گفت: سیلابی در کار نیست، فقط دو سه روز آب مازاد نهرهای افغانستان به دلیل لایروبی توسط آنها به سمت ایران رها شده و سریعا هم این آب اندک قطع شده است.

احمد عاقبت بخیر در پاسخ به اینکه وضعیت سیلاب وارد شده از افغانستان به بخش داخلی رودخانه هیرمند و تالاب هامون چگونه است، اظهار کرد: اصلاً سیلابی در کار نیست، کدام سیلاب؟

وی در باره اینکه محیط زیست اعلام کرده که سیلاب وارد تالاب هامون شده است، گفت: اصلاً شما بروید در منطقه سیستان ببینید آیا آبی آمده یا خیر؟، سیلابی در کار نیست، فقط دو سه روز آب مازاد نهرهای افغانستان به سمت ایران رها شده و حالا هم قطع شده است.

عاقبت بخیر در پاسخ به اینکه «پس، اصلاً سیلاب نیامده است»، اعلام کرد: خیر، اکنون که در افغانستان فصل کشاورزی نیست، آنها نهر‌های‌شان را لایروبی می‌کنند، برای اینکه بتوانند نهر‌ها و رودخانه‌ها را لایروبی بکنند، ناچارند مقداری از آب رودخانه هیرمند را به سمت ایران رها کنند تا کارشان را انجام بدهند، سیلابی در کار نیست.

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای سیستان و بلوچستان در پاسخ سوال دیگری مبنی بر اینکه «محیط زیست گفته آب ورودی این سیلاب در هر ثانیه 20 مترمکعب است، اگر بر اساس معاهده تقسیم آب رودخانه مشترک هیرمند که سهم 26 مترمکعبی در هر ثانیه برای ایران قائل است، هم عمل شده و آب وارد تالاب شود، تنها سالانه 850 میلیون مترمکعب از ظرفیت 10 میلیارد مترمکعبی تالاب آبگیری می‌شود- یعنی کمتر از ده درصد- به نظر شما این یک بازی رسانه‌ای نیست؟»، گفت: این را باید از خود محیط زیست بپرسید، ولی شما (خبرنگار) که اهل همان جا هستید، بهتر می‌دانید که موضوع این سیلابی که گفته می‌شود چیست.

وی در توضیح اینکه چرا آب وارد شده به بخش داخلی رودخانه هیرمند سیلاب نیست، بیان کرد: «مگر این فصل (تابستان)، فصل سیلاب است، مگر 20 متر مکعب در ثانیه را می‌توان سیلاب نامید، سیلاب مربوط به فصل بهار و اسفند هر سال است نه تابستان».

عاقبت بخیر ادامه داد: «ما که متولی امور آب هستیم مثل سربازان گمنام کار می‌کنیم، همکاران ما در حوزه سیستان از جان مایه می‌گذارند ولی نمی‌خواهیم از چیزی سوء استفاده کنیم، الان سیلابی در کار نیست، نمی‌خواهیم تشنج در منطقه ایجاد بشود، ولی یک آب مازادی بوده و حالا هم قطع شده است، اسمش را می‌گذارند سیلاب، این سیلاب نیست، وقتی می توان گفت سیلاب که 500 تا یک هزار مترمکعب آب در ثانیه وارد شود نه 20 متر مکعب، این آب هم دو روز آمد و الان قطع شده است».

مردم بهتر تشخیص می دهند که سیلاب چیست؟

این مسئول در پاسخ به اینکه محیط زیست گفته بخش‌هایی از تالابِ هامون که آبگیری شده حدود یک متر عمق دارد، آیا شما این را می‌پذیرید، عنوان کرد: شما با خودشان صحبت کنید، مردم سیستان با تجربه‌ای که دارند، استاد تشخیص سیلاب و خشکسالی‌اند، می‌دانند که چه آبی سیلاب است یا چه آبی سیلاب نیست، اینکه من بگویم سیلاب است یا خیر، مردم بهتر تشخیص می‌دهند.

عضو کارگروه مدیریت منابع آب در مورد دلیل لایروبی نشدن رود "نهراب" (رودی که به دو بخش تالاب هامون می‌ریزد) گفت: هنوز اعتباراتی ابلاغ نشده است، لایروبی نهر‌ها و رودخانه‌های سیستان به دلیل وزش بادهای 120 روزه و آب‌های سیلابی رودخانه‌ هیرمند که سبب انباشت زیاد و غیر طبیعی رسوبات در بستر رودخانه‌ می‌شود، باید به صورت مستمر انجام شود، این مساله هم نیاز به اعتبارات ویژه دارد بطوریکه که فقط مساله لایروبی سالانه بین 20 تا 30 میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد.

عاقبت‌بخیر افزود: البته در مورد لایروبی رود "نهراب" اقداماتی انجام شده تا به محض ابلاغ اعتبارات، این رود لایروبی شود، ولی در وهله نخست لایروبی در دهنه‌های اصلی ورود آب لازم است، و پس از آنها بخش‌های میانی (رودخانه‌ها) باید لایروبی شوند.

وی در پاسخ به اینکه آیا غیر از رودخانه نهراب که در طول مسیر به دو شاخه «لورگ‌باغ» و «افضل‌آباد» تقسیم می‌شود تا آب را به دو بخش تالاب هامون صابوری و هیرمند (اطراف کوه خواجه و منطقه «پشت‌ادیمی») برساند، رودخانه دیگری هم وظیفه هدایت آب به تالاب هامون را دارد، گفت: خیر، مسیر دیگری که آب را به تالاب هامون برساند، نداریم، مگر اینکه سریز‌ آبهای تالاب‌های هامون به بخش‌های دیگر بریزد، مثلاً وقتی هامون «پوزک» از طریق بخش افغانستان پر از آب می‌شود، بدنبال آن آب وارد هامون «صابوری» و در نهایت هم وارد هامون «هیرمند» می‌شود.

مدیرعامل شرکت آب‌منطقه‌ای سیستان وبلوچستان، در بخش دیگری با رضایت‌بخش دانستن مدیریت منابع آب در پنج شهرستان شمالی سیستان وبلوچستان، اضافه کرد: به گواه وضعیت کشاورزی امسال در شمال استان، آب منطقه‌ای وظیفه خودش را خوب انجام داده است، هم در توزیع آب و هم در مسائل دیگر، البته همه اینها به دلیل فضل پروردگار بوده است.

در مساله آب باید حافظ منافع مردم سیستان بود

این مسئول با بیان اینکه آب منطقه‌ای هم در سیلاب‌ها و هم در خشکسالی‌های شمال استان پای کار بوده است تا مدیریت بر منابع آب خوب صورت گیرد، افزود: در مساله آب باید حافظ منافع مردم سیستان بود، نباید بی‌خود و بی‌جهت با بزرگنمایی ورود آب خودزنی و خودنمایی بکینم.

او ادامه داد: این مسائل منافع منطقه را به هم می‌ریزد، باید در مورد ورود آب صادقانه و برابر با عین واقعیت مسائل رسانه‌ای شود، نه با بزرگنمایی و نه با کوچ‌نمایی.

گله ما از عدم انعکاس صحیح است

همچنین امام جمعه زابل در خطبه های نماز جمعه گذشته با ابزاز گلایمندی شدید ازسخنان رییس سازمان حفاظت محیط زیست کشور مبنی بر پرآب شدن هامون گفت: این واقعا خیلی عجیب است در حالیکه مردم مظلوم سیستان درکنار رنج هایی که به خاطر ریزگردها،خشکسالی های پیاپی و طوفان ها متحمل می شوند، سخنانی را ازیک مسئول این چنین می شنوند، خشکی هامون، ریزگردها و طوفان ها مردم را به ستوه آورده، مسئولین توجه بیشتری به این منطقه داشته باشند.

حجت الاسلام کیخا ادامه داد: گله اصلی ما ازمسئولین محیط زیست استان و مسئولین منطقه سیستان است که اطلاع رسانی خوبی دراین زمینه نداشته اند.

امام جمعه زابل ضمن قدردانی از پیگیری های مجدانه و مستمرجوانان آگاه و رسانه ها دراین خصوص، به توزیع ماسک توسط جوانان سیستانی به نشانه اعتراض به بی توجهی های برخی مسوولین به ریزگردها و طوفان ها در منطقه اشاره کرد و گفت: این حرکت نشان دهنده همدلیست، و توسط جوانان بسیجی به صورت خودجوش صورت گرفته و بیانگراین است که جوانان، باشعوربالا و با درک این مطلب که درکنار نمازجمعه و با رعایت قوانین ایران اسلامی می توانند حق خود رابگیرند و مسئولین را متوجه کنند.

ادعای تلخ مسئولین در قیاس چند عکس ماهواره‌ای

نماینده مردم سیستان گفت: ادعای قیاس چند عکس ماهواره ای که در آن بخش اعظم آب مربوط به چهار چاه نیمه می شود ادعایی تلخ بود که توسط مسئولان مطرح شد.

سید باقر حسینی می گوید: مدت ها است که توفان های شن، بی آبی، زوال صنایع دستی و کشاورزی و موج بیکاری مردم سیستان را به کوچ از این منطقه واداشته است و در این میان علاوه بر قهر طبیعت، شهروندان مورد قهر مسئولان نیز قرار گرفته اند.

نماینده مردم سیستان در مجلس شورای اسلامی به آب دشت مال اشاره کرد و گفت: هامون سال ها است که تشنه است و لبانش ترک خورده، ادعای آبگیری تالاب هامون مضحکه ای بیش نیست، درست است که طی چند روز گذشته آب دشت مال و سیلاب افغانستان در رود مشترک جاری شده و برای ذخیره سازی به چاه نیمه ارسال می شود اما سند زدن این آب به نام هامون و حق آبه گزافه در حق مردم است.

سید باقر حسینی گفت: با رصد ورود آب به تالاب هامون به خوبی می توان به این نکته پی برد که هامون هیچگاه به طور کامل آب نداشته است و ورودی آب با فراز و نشیب های فراوانی روبرو بوده است.

به گفته حسینی طی چند روز گذشته شاهد ورود آب از قسمت رود مشترک به داخل خاک ایران بودیم که تمام آن به منظور ذخیره سازی وارد چاه نیمه می شود و بخشی هم که نمی توان از آن سوی مرز مدیریت کرد از فراه رود وارد بخش کوچکی از هامون در بخش صابری شده است که برآوردهای اولیه نشان دهنده آن است که این حجم آب ورودی، کمتر از نیم درصد مساحت پهنه 560 هزار هکتاری هامون را در بر نگرفته است که مسئولان روی آن مانور تبلیغاتی می دهند.

وی گفت: حق آبه مردم سیستان بر اساس معاهده مابین ایران و افغانستان 830 میلیون مترمکعب در سال است که این کفاف نیاز مصرفی مردم شش شهرستان و 918 روستا را نمی دهد، اگر سال ها فریاد می زنیم، بر این است که باید مسئولان جمهوری اسلامی برای ایجاد حق آبه هامون که نقش بین المللی دارد تلاش کنند.

قیاس هامون با ارومیه اشتباهی آشکار است

نماینده مردم سیستان در مجلس شورای اسلامی گفت: گنجایش هامون بیش از 10 میلیارد متر مکعب آب است، عمق هامون همواره دو متر بوده که اگر آن را در گستره 570 هزار هکتاری اش ضرب کنیم به نیاز آبی هامون پی خواهیم برد.

وی بیان کرد: با ورود حداقل سالیانه 5 میلیارد آب، جدای از حق آبه مردم به هامون می توان امید داشت که ترک های هامون برداشته شود، باید در بررسی های آماری به قانون زمین احترام بگذاریم، قیاس هامون با ارومیه اشتباهی آشکار است.

حسینی ادامه داد: یکی ازبزرگ ترین مشکلاتی که از طرف تالاب هامون ایجاد شده، این نکته است که به دلیل خشک بودن آن، با بروز کوچک ترین باد و طوفانی ریزگردها به حرکت درآمده و در هوا معلق می شوند.

وی با بیان اینکه سیلاب نمی تواند حق آبه تالاب محسوب شود بیان کرد: در صورتی که همسایه جنوب شرقی به معاهده خود در رابطه با میزان حق آبه تالاب سیستان و تالاب هامون عمل کرده و به مفاد این قرارداد متعهد باشد و طبق جدول زمانبندی نسبت به رهاسازی آب اقدام کند بسیاری از مشکلات منطقه رفع شده و حتی آثار و برکات آن برای افغانستان نیز مشهود خواهد بود.

نماینده مردم سیستان به شرایط اکولوژیکی هامون اشاره کرد و گفت: شرایط اقلیمی هامون و ارومیه متفاوت است، متاسفانه شاهدیم که کارشناسان محیط زیست این دو دریاچه را در یک سطح می بینند که این اشتباه است، شرایط جفرافیایی، آب و هوائی، نوع خاک و هسته رسی هامون دلایل کافی بر متفاوت بودن این دو دریاچه است.

وی گفت: نیاز آبی هامون دو برابر دریاچه ارومیه است چرا که میزان تبخیر، جذب و نوع سبکی آب شیرین این تالاب از عوامل موثر در نیاز آبی بیشتر است اگر غیر این دیده شود اجحاف در حق هامون خواهد بود.

حسینی گفت: متاسفانه در کنار قیاس اشتباه این دو دریاچه، شاهدیم که مدعی هستند آب ماه هاست وارد هامون شده و در گزارشی خلاف واقع مدعی شدند که به مهار ریزگرد ها کمک شایانی کرده اند!

وی افزود: طی چند روز گذشته ریزگردهای برخاسته از کف هامون خشکیده، بیش از 900 نفر را راهی بیمارستان کرد، این افراد به دلیل بیماریهای تنفسی، چشمی و قلبی ناشی از توفان گرد و خاک از ساعت هشت صبح 17 مرداد تا روز گذشته به بیمارستان ها، مراکز بهداشتی درمانی و پایگاه های اورژانس مراجعه کردند.

عضو هیات رئیسه کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی یاد آور شد: 814 نفر از مراجعه کنندگان سرپایی درمان و بیش از 100 نفر نیز در این مدت بستری شدند.

سخن پایانی

سیستان زادگاه رستم دستان و یعقوب لیث که در گذشته‌های نه چندان دور انبار غله ایران و مامن امن و زیبایی برای پرندگان مهاجر و انواع حیوانات اهلی و وحشی محسوب می ‌شد اکنون در فضای غم باری که طبیعت برایش رقم زده روزگار می ‌گذراند. رودخانه هیرمند و تالاب بین‌المللی هامون به عنوان رگ حیاتی و قلب تپنده سیستان سالها است که از غرش و جنب و جوش باز ایستاده و سکوت را حکم فرما کرده است.

به عقیده همگان، برای احیا و زنده نگاه داشتن تالاب بین المللی هامون و احترام به زیست و حقوق همه انسان ها تنها کمی نیاز به رعایت حقوق از طرف کشور همسایه و صادق بودن مسئولان با مردم است.